Owczarki środkowoazjatyckie kochają wolność!
Owczarki środkowoazjatyckie – CAO – to psy dumne, niezależne, kochające nad życie swoją rodzinę, ale nie koniecznie obcych. Moja przygoda z azjatami rozpoczęła się niedawno. Od pierwszych chwil spędzonych z moimi szczeniakami Brightem i Dakota poczułam, że to jest to.
Owczarki środkowoazjatyckie rozkochały mnie w sobie swoją niezależnością i czułością wobec domowników oraz opiekuńczością. Nigdy nie pomyślałabym, że szczeniaki tej rasy są takie dumne i czułe oraz bystre. Azjata to stan umysłu. Tak mówią hodowcy tej rasy i tutaj się z tym zgodzę. Ten pies jest tak wyjątkowy że czasem wydaje mi się, że tylko mówić nie potrafi.
Owczarki środkowoazjatyckie – „kumaty” pies
Gdy przyjechała do mnie Dakota i Bright wystarczyło raz powiedzieć słowo i wykonać daną czynność, by one to w mig kojarzyły, to było coś niesamowitego. Zapamiętywanie w tej rasie jest fascynujące. Już od szczeniaka są to psy nieufne wobec obcych, niekoniecznie będą tolerować na swoim terenie kogoś obcego, gdyż są to psy mocno terytorialne, co widać już w młodym wieku.
Do dzieci mają niebywałą cierpliwość. Są czułe i delikatne, ale należy pamiętać by dziecko szanowało szczeniaka i umiało się z nim bawić, nie robiąc mu krzywdy, to bardzo ważne. Azjata nie jest dla każdego i na pewno nie powinien być traktowany jako typowy pies obronny. Rasa ta potrzebuję opiekuna cierpliwego, konsekwentnego i na pewno nie choleryka.
Azjata nas sprawdza
Owczarki środkowoazjatyckie bardzo dobrze wyczuwają nastrój człowieka, emocje, dlatego należy się z nimi obchodzić delikatnie, ale konsekwentnie. Azjata musi mieć wyznaczone granice, co mu wolno, a czego mu nie wolno już od szczeniaka, bo później może stać się psem problematycznym.
Zaskakujące jest to jak Azjata sprawdza swojego opiekuna. Mówimy mu nie wolno i on wie już, poznał granicę, a jednak co jakiś czas nas sprawdza. Azjata jest jedną z najstarszych ras, która się do dziś zachowała w takiej formie, a nie innej. Są to psy wytrzymałe na warunki atmosferyczne. Dakota przyjechała do mnie z Uralu, gdzie temperatury dochodzą do minus 40 stopni. Te psy nie chorują i są wstanie przetrzymać wysokie mrozy.
CAO – pies pracujący
CAO na wschodzie, w Kirgistanie, Tadżykistanie oraz na rozległych stepach Azji do dziś wykorzystywany jest jako pies pilnujący i chroniący stada bydła przed drapieżnikami. Dzisiaj coraz większą popularność rasa zdobywa jako psy ochraniarze, stróże naszych domów, obiektów i posesji, a nawet jako ochrona człowieka.
Obecnie, podobnie jak wiele tysięcy lat temu, psy rasy owczarek azjatycki sumiennie i bezinteresownie pełnią obowiązki strażnicze, chronią zwierzęta gospodarskie na pastwiskach przed złodziejami bydła i dzikimi drapieżnikami.
Owczarki środkowoazjatyckie to wyjątkowe zwierzęta i jeśli zostały wychowane do domu, właściciele znajdą w nich niezawodnego stróża porządku i bezpieczeństwa oraz doskonałego towarzysza, wiernego przyjaciela, kochającego i ukochanego członka rodziny.
Owczarki środkowoazjatyckie – ciekawostki
W latach 30. ubiegłego wieku zarysowała się nowa runda w historii rasy: radzieccy treserzy psów zainteresowali się zwierzętami. Psy, które rozprzestrzeniły się w tym czasie w całej Azji, zaczęły być wykorzystywane w służbie wojskowej i do ochrony obiektów rządowych. W celu „przekwalifikowania” zaczęto je masowo przewozić do Związku Radzieckiego. Jednak ten pomysł okazał się mało obiecujący.
Próby masowego szkolenia nie powiodły się ze względu na psychologiczne cechy owczarków środkowoazjatyckich. Okazały się krnąbrne i w porównaniu z rasami pasterskimi wschodnioeuropejskimi, niemieckimi i innymi rasami pasterskimi ogólnie były niekontrolowane. Ale zainteresowanie kynologów tymi niesamowitymi psami nie zniknęło i pod koniec XX wieku, w 1990 r. rasa ta została dodana do klasyfikacji jako rasa autochtoniczna i otrzymała oficjalną nazwę „Owczarek środkowoazjatycki”.
W 2003 roku eksperci dokonali ostatecznych poprawek do standardu tej rasy i usystematyzowali wzorzec rasy. Owczarki środkowoazjatyckie są podzielone na gatunki aborygeńskie i hybrydowe. Pierwsze pojawiły się w wyniku naturalnej ewolucji rasy, a drugie wyhodowano w drodze selekcji. Najważniejsze z nich to odmiany turkmeńskie, tadżyckie, kazachskie i uzbeckie, ale w różnych regionach Rosji i Azji Środkowej aktywnie wykorzystywane są inne typy. Oto niektóre z nich:
- Turkmen Alabay
To oryginalny gatunek i założyciel rasy. Odznacza się dużym rozmiarem i wyważonym charakterem. Posiada doskonałe instynkty strzegące i pasterskie.
- Coplon Leopard
Rdzenny gatunek zamieszkujący terytorium Azji Środkowej. Ten typ wyróżnia się krnąbrnym, niekontrolowanym i agresywnym charakterem. Takie psy są praktycznie niemożliwe do wyszkolenia.
- Kazachski Alabai lub Tobet
Należy do rzadkich gatunków owczarków środkowoazjatyckich. Wyróżnia się mniejszą wagą, dzięki czemu ma większą wytrzymałość i z łatwością pokonuje znaczne odległości swoim biegiem. Tobety są używane jako psy stróżujące.
- Tybetański Alabai
Jest to gatunek hybrydowy, bardzo rzadki, będący wynikiem skrzyżowania mastifa tybetańskiego i turkmeńskiego alabaja.
- Ormiański Alabai
Ojczyzną tych psów są Wyżyny Ormiańskie. Istnieją dwa podgatunki, o krótkiej i długiej sierści, których cechami wspólnymi są imponujący rozmiar i bardzo mocne szczęki.
- Uzbecki Alabay (Buribasar)
Odmiana ta różni się od klasycznego CAO mniejszym rozmiarem, bardziej wdzięczną budową, lekko wydłużonym tułowiem i wydłużoną kufą.
Stepowy czy górski?
Cechy behawioralne owczarka azjatyckiego oraz cechy rasy pod względem danych zewnętrznych różnią się istotnie nie tylko ze względu na pochodzenie danego gatunku, ale także na jego naturalne środowisko. Na przykład owczarki środkowoazjatyckie górskie mają masywniejszą strukturę i są lepiej przystosowane do ekstremalnych warunków klimatycznych: szata jest dłuższa i gęstsza niż u odmian stepowych. Ich środek ciężkości znajduje się niżej, a aparat przedsionkowy jest dobrze rozwinięty, co sprzyja utrzymaniu równowagi w terenie górzystym. Charakter tych psów jest spokojny i zrównoważony, nie potrzebują stałego kontaktu z człowiekiem.
To zupełnie inna charakterystyka rasy niż u owczarków azjatyckich zamieszkujących regiony stepowe. Te psy wyróżniają się lekkimi kośćmi i wysokimi nogami. Na płaskich obszarach bardziej powszechne są gładkowłose typy. Niektóre gatunki posiadają umiejętności łowieckie, co wskazuje na ich prawdopodobny związek z chartem wschodnim.
Psy stepowe wyróżnia mobilna psychika, towarzyskość i umiejętność uczenia się. Rasa owczarków środkowoazjatyckich charakteryzuje się dużą różnorodnością kształtów zewnętrznych, rozmiarów i długości sierści. Jednak wszystkie wysoko urodzone odmiany CAO mają silną atletyczną budowę, imponujący rozmiar, masywne głowy i potężne szczęki. Te psy urzekają bogatą mimiką i ludzkim inteligentnym wyrazem pięknych oczu.
Żyją dłużej
Szczenięta owczarka azjatyckiego wyglądają jak małe niedźwiadki ze względu na bardzo grubą puszystą sierść, grube nogi i krótkie uszy. Rasa ta była prawie całkowicie niezależnie formowana przez tysiąclecia w najcięższych warunkach, jej przedstawiciele mają wyższą witalność w porównaniu do swoich sztucznie stworzonych odpowiedników. Dzięki temu rasowy CAO żyje kilka lat dłużej niż inne olbrzymie i duże psy. Ich średnia długość życia to 12-15 lat. U psów nieczystej krwi okres ten jest o około 25 proc. krótszy.
Stan zdrowia CAO i warunki przetrzymywania w znacznym stopniu wpływają na długość życia. Przy odpowiedniej pielęgnacji i aktywności fizycznej jego granica wieku wzrasta o kolejne 1-2 lata, do 16-17 lat. Dlatego te psy nie powinny być trzymane w mieszkaniu ani na łańcuchu. Potrzebują wolnego wybiegu lub przestronnej woliery.
Zalety i „wady”
Charakter owczarków środkowoazjatyckich charakteryzuje się takimi cechami jak wytrzymałość, niezależność, duma, pewność siebie i pewna arogancja. Psy tej rasy traktują obcych z nieufnością, a czasem agresją, okazując jednocześnie niesamowitą wrażliwość na nastrój właściciela. Wady występują jak w każdej rasie. W tej to upór, czy czasami zbytnia niezależność. CAO kochają wolność. Zwierzęta te nie tolerują skrępowania, potrafią myśleć i podejmować własne decyzje oraz nie wybaczają przewinień.
Intruz na terytorium
Jaki ma ta rasą stosunek do innych? Azjata traktuje nieznajomych z nieufnością i czujnością, a w każdej chwili jest gotów rzucić się, by chronić swojego pana i członków swojej rodziny. Nie oznacza to jednak, że te psy atakują bez powodu i każdego. Jedną z zalet owczarka środkowoazjatyckiego jest powściągliwość i umiejętność odpowiedniej oceny sytuacji. Oznacza to, że jeśli nieznajomy nie przejawia agresji i nie stanowi zagrożenia dla osób bliskich psu, CAO nie będzie wykazywał swoich zdolności ochronnych.
Inną cechą CAO jest to, że zazdrośnie strzeże „swojego” terytorium i kategorycznie nie toleruje, gdy osoby postronne naruszają ustalone przez niego granice. W neutralnej przestrzeni psy te okazują arogancką obojętność wobec obcych. Mimo to mocna smycz i kaganiec to obowiązkowe atrybuty chodzenia owczarków środkowoazjatyckich na terenie otwartym. Owczarki środkowoazjatyckie wykazują skrajną nietolerancję wobec zwierząt spoza kręgu „członków rodziny”. Szczególnie ostro demonstrują swoją wrogość wobec nieznanego im czworonoga. Takie zachowanie tłumaczą czynniki, które wpłynęły na ukształtowanie charakteru tych psów.
W starożytności owczarki środkowoazjatyckie były wykorzystywane do walk psów, w wyniku których rozwinęły uporczywą niechęć do własnego gatunku. A ciągła potrzeba ochrony zwierząt gospodarskich i innych zwierząt żywicielskich przed dzikimi zwierzętami doprowadziła do tego, że azjata postrzega wszystkie nieznane im zwierzęta jako potencjalnych wrogów.
Stosunek do dzieci
Szybka adaptacja społeczna jest jedną z charakterystycznych cech prawie wszystkich odmian CAO. Psy tej rasy z łatwością odnajdują swoje miejsce i czują się dobrze w rodzinie ludzkiej. Azjaci czują szacunek i miłość do swojego pana, a innych członków „stada” traktują życzliwie i spokojnie.
Owczarki środkowoazjatyckie mają szczególny związek z dziećmi. Nie dzielą ich na przyjaciół i wrogów, a wobec młodszych członków „stada” okazują protekcjonalność, cierpliwość i troskę. Nie należy jednak tego wykorzystywać i powierzać funkcji „niani”. Zawsze trzeba pamiętać o charakterze, wielkości i przeznaczeniu psa. Nawet niechcący CAO może skrzywdzić dziecko. Ten ogromny pies może go nieumyślnie zranić, przewrócić np. podczas zabawy.
Inteligent
Owczarek środkowoazjatycki należy do najbardziej inteligentnych ras. Wrodzona samowola i wysoka inteligencja nie pozwalają im bezmyślnie wykonywać poleceń. Każdy podejmowany przez nich krok jest zmotywowany i uzasadniony. Przed wykonaniem polecenia zwierzęta te myślą, oceniają sytuację i wykonalność określonego działania, a dopiero potem podejmują samodzielną decyzję. Azjaci są zdolni do przebiegłości i manipulowania ludźmi, co również świadczy o ich rozwiniętych zdolnościach umysłowych. Jeśli na przykład pies nie widzi potrzeby lub po prostu nie ma ochoty wykonać tego lub innego polecenia, może udawać, że jest chory.
Edukacja i trening CAO
Proces prawidłowego wychowania owczarka środkowoazjatyckiego jest obarczony sporymi trudnościami i wymaga jak najbardziej odpowiedzialnej postawy i wielkiej cierpliwości. Psu rozwinięcie prawidłowego zachowania i niezbędnych umiejętności zajmie co najmniej 3 lata, a praca ze szczeniakiem jest konieczna natychmiast po pojawieniu się w domu. Warunkiem jest regularność zajęć. Trening odbywa się codziennie przez pół godziny. Będzie to pozytywny moment, jeśli lekcje będą odbywać się z udziałem innych członków rodziny. Po osiągnięciu wieku siedmiu miesięcy szczeniak musi znać i wykonywać podstawowe polecenia: „Fu!”, „Chodź do mnie!”, „Miejsce!”, „Siad!”. Praca z owczarkami środkowoazjatyckimi daje rewelacyjne efekty.
hodowca zrzeszony w Polskim Porozumieniu Kynologicznym, asystent kynologiczny i przewodnicząca sekcji małych ras PPK
(do opisu rasy za inspirację służyły autorce publikacje rosyjskie, turkmeńskie i kirgiskie)
fot. arch. KW
