GeneVet. Badania genetyczne psów są absolutnie bezcenne

 GeneVet. Badania genetyczne psów są absolutnie bezcenne

Zwiększona zachorowalność na choroby narządu wzroku nie dotyczy tylko Dogów. Niestety ten sam problem mają psy ras Collie, czy Buldog. Dalmatyńczyki z kolei mierzą się z utratą słuchu. Owczarki mają problem z chorobami neurologicznymi. Większość chorób wrodzonych, w tym chorób oczu, warunkowana jest recesywnie – mówi Karolina Baranowicz z Laboratorium Genetyki Zwierząt GeneVet.

Czy warto wykonywać badania genetyczne?

Każda z obecnie istniejących ras psów przez setki lat była hodowana pod kątem zachowania specyficznych cech, zarówno eksterieru jak i użytkowości. Podejmowane decyzje o kojarzeniu ze sobą poszczególnych osobników opierały się na uzyskaniu unikalnych atrybutów wyglądu. Niestety bezpośrednio wpłynęły także na stan zdrowia psów, kreując występowanie chorób typowych dla rasy. W dzisiejszych czasach, poziom wiedzy na temat genetyki oraz rozwój technik biologii molekularnej daje hodowcy możliwość prowadzenia świadomej i odpowiedzialnej hodowli. Podstawą jej sukcesu jest wiedza na temat chorób dziedzicznych, które występują w obrębie rasy jego zainteresowania. Wprawdzie istnieją poszczególne mutacje genowe, które mogą pojawić się u każdego psa (jak mutacja wywołująca chorobę zwaną mielopatią zwyrodnieniową, degenerative myelopathy, DM), jednak większość z nich jest swoista względem rasy. Wykonując szczenięciu pakiet badań genetycznych pod kątem jego zdrowia, hodowca jest w stanie ocenić czy powinno ono zostać w hodowli czy jednak zostać wyłączone z rozrodu. Oczywiście zbadać można także dorosłe psy. Oznaczenia genetyczne wykonuje się jednokrotnie w życiu psa i nie ma konieczności ich powtarzania, ponieważ uzyskuje się informację o konkretnej cesze, która jest niezmienna. A na ich podstawie hodowca ma szansę i możliwość dobrania pary rodzicielskiej, której szczenięta będą długo cieszyć się zdrowiem. To absolutnie bezcenne.

Niektóre rasy psów, np. dogi niemieckie, obciążone są częstszymi niż w innych przypadkach wadami genetycznymi oczu. Czy tu naprzeciw potrzebom hodowców może wyjść GeneVet?

Zwiększona zachorowalność na choroby narządu wzroku nie dotyczy tylko Dogów. Niestety ten sam problem mają psy ras Collie, czy Buldog. Dalmatyńczyki z kolei mierzą się z utratą słuchu. Owczarki mają problem z chorobami neurologicznymi. Większość chorób wrodzonych, w tym chorób oczu, warunkowana jest recesywnie. To oznacza, że wystąpienie choroby jest efektem kojarzenia ze sobą osobników, które są nosicielami wadliwych kopii genu. Istotnym zagadnieniem jest także praktyka hodowli wsobnej, która również ogranicza pulę genową w populacji. Całe szczęście w obecnych czasach jesteśmy w stanie przewidzieć stan zdrowia szczeniąt znając wyniki badań ich rodziców. Dzięki badaniom dobrać pary zarówno pod względem zdrowia jak i cech fenotypu, co eliminuje także problemy związane z krzyżowym dziedziczeniem cech, w szczególności kolor-narząd zmysłu. Dzięki tej wiedzy wszyscy jesteśmy już świadomi, że nie krzyżuje się ze sobą dwóch Dogów o umaszczeniu “Harlequin”. Dlatego tak ważna dla hodowcy jest znajomość genetyki swoich psów. I dlatego właśnie powstał GeneVet. Jesteśmy grupą pasjonatów, którzy swoją wiedzą chcą pomóc hodowcom prowadzić hodowle, które będą wydawały na świat zdrowe i szczęśliwe zwierzęta. W naszej ofercie znajduje się wiele badań zarówno dla psów rasowych jak i mieszanych. W tym oczywiście obowiązkowo pakiety na wspomniane choroby oczu.

Z czego dokładnie składa się w Waszym przypadku pakiet dotyczący chorób oczu?

GeneVet oferuje dwa pakiety badań ukierunkowane na dwa zakresy chorób klinicznych oczu. Pierwszy pakiet to panel badań w kierunku mutacji genetycznych, które warunkują rozwój postępującego zaniku siatkówki (progressive retinal atrophy, PRA). W skład tego panelu wchodzą postępujące zwyrodnienie czopków i pręcików (progressive rod-cone degeneration, PRA-prcd), dystrofia czopków i pręcików typu 1 (cone rod dystrophy type 1, PRA-cord1), dysplazja czopków i pręcików typ 1, 2 i 3 (rod-cone dysplasia type 1-3, PRA-rcd1-3) oraz zwyrodnienie czopków (cone degeneration, CD). Wszystkie te choroby są uwarunkowane genetycznie i nieuchronnie prowadzą do trwałej utraty wzroku. Drugi panel obejmuje mutacje, które są odpowiedzialne za rozwój jaskry i zaćmy. Badamy w tym przypadku czy pies nie jest nosicielem którejkolwiek z trzech mutacji genetycznych, która warunkuje choroby takie jak katarakta dziedziczna (hereditary cataract, HSF4), jaskra związana z gonidysgenezą (glaucoma and goniodysgenesis, GG) czy jaskra pierwotna otwartego kąta (primary open angle glaucoma, POAG).

Przy tworzeniu tych paneli bardzo zależało nam na tym, by hodowca miał możliwość kompleksowego zbadania wzroku psa. Większość chorób oczu, które wyrastają z podłoża genetycznego dziedziczy się recesywnie, co oznacza, że choroba objawia się dopiero u osobnika, który otrzymał dwie wadliwe kopie genu. Ale oznacza to też, że jeśli hodowca będzie dobierał pary rodzicielskie na podstawie ujemnego wyniku nosicielstwa, to ciągu kilku pokoleń psów jest w stanie całkowicie wyeliminować te choroby ze swojej hodowli. Dlatego tak bardzo staramy się aby te badania były dostępne dla każdego hodowcy.

Niektóre pakiety badań genetycznych ukierunkowuje się na specjalne i wydzielone rasy. Które z nich mają swoje wyodrębnione pakiety w GeneVet?

Panele ras obejmują nie wszystkie, a najważniejsze choroby dziedziczne, które występują w obrębie danej rasy. Obecnie “na miarę” skrojone pakiety badań mają rasy psów, które są najbardziej popularne w Polsce. To Border Collie, Collie, Beagle, Corgi, Husky, Malamute, Buldożki, Cavalier King Charles Spaniele, Whippety, Boksery. Wśród ras małych oraz mikro osobne panele badań obejmują Maltańczyki, Chihuahua, Yorkshire Terriery, Pomeraniany. Szeroką ofertę mamy także dla Owczarków – niemieckich, szwajcarskich, belgijskich, holenderkich, szetlandzkich. Osobną ofertę przygotowaliśmy także dla Retrieverów – Labradorów oraz Goldenów. Nie oznacza to jednak, że badamy psy tylko powyższych ras. Nasza oferta obejmuje propozycje badań dla ponad 190 ras! Współpracując bezpośrednio z hodowcą często ustalamy wspólnie panele badań dla rasy jego zainteresowania. Niezwykle cieszy nas taka współpraca, bo jesteśmy zdania, że oferta szyta na miarę jest o niebo lepsza niż szablonowa. Wiemy, że wiele laboratoriów nie może sobie na to pozwolić. My mamy to szczęście, że GeneVet to nie tylko laboratorium wykonawcze, ale także laboratorium badawczo-rozwojowe. Jeśli nie ma określonego badania na rynku, które bardzo interesuje hodowcę czy opiekuna psa, możemy je swobodnie stworzyć dzięki pracy naszych genetyków. Daje nam to ogromne możliwości i jeszcze większą satysfakcję 🙂

Nie wszyscy wiedzą, że badania genetyczne wykonuje się też psom, które miały kontakt z kleszczami. W jakim celu i jak wyglądają takie badania w GeneVet?

To prawda. Badania molekularne są jedną z najbardziej czułych metod diagnozowania chorób zakaźnych. Po ukąszeniu psa przez kleszcza mamy dwie drogi diagnostyki do wyboru. Pierwsza – po usunięciu kleszcza ze skóry możemy przesłać go do laboratorium i zrobić mu badania w kierunku nosicielstwa chorób zakaźnych. Taki swoisty “przegląd techniczny” 🙂 Kleszcze przenoszą wiele patogenów. Babesia canis wywołująca babeszjozę jest chorobą o piorunującym przebiegu, ale pozostałe czynniki zakaźne takie jak Borrelia burgdorferi, wirus TBE, Anaplasma spp, Hepatozoon spp czy Mycoplasma spp, powodują choroby przewlekłe, o mało specyficznych początkowych objawach. Wiedząc o nosicielstwie kleszcza możemy być wyczuleni na pierwsze symptomy określonej choroby i szybciej wdrożyć konieczne leczenie. Proszę pamiętać, że w przypadku chorób odkleszczowych czas to największa wartość – im szybciej zostanie postawiona diagnoza, tym większe szanse na całkowite wyleczenie psa i uniknięcie powikłań. Ale możemy zdiagnozować swojego psa również w drugi sposób. Po ukąszeniu przez kleszcza możemy pobrać wybrany materiał od psa (krew, wycinek skóry, płyn mózgowo-rdzeniowy – wszystko zależy od diagnozowanej choroby) i przesłać materiał do laboratorium, gdzie zostanie przebadany pod kątem obecności materiału genetycznego danego patogenu. Wynik dodatni jednoznacznie postawi diagnozę. Jednak to już są badania, które możemy wykonać kiedy pies manifestuje już objawy choroby. Materiał do takich badań musi pobrać lekarz weterynarii, ponieważ to często pobrania inwazyjne. Dlatego jestem wielką fanką badania kleszczy, mimo, że wynik dodatni kleszcza nie musi od razu równać się z chorobą psa. Mogło przecież nie dojść do transmisji patogenu. Ale wiedza ta daje pewną świadomość sytuacji. To nieocenione.

Waszą specjalnością jest profilowanie. Czy może Pani zdradzić co kryje się za tym dość „kryminalistycznym” sformułowaniem?

Profil DNA pozwala stworzyć indywidualny wzór genetyczny dla każdego psa. Stosuje się do tego metodę, która opiera się na analizie krótkich tandemowych powtórzeń (Short Tandem Repeats, STR). To sekwencje nukleotydów w nici DNA, które powtarzają się od kilku do kilkudziesięciu razy z rzędu. Ilość powtórzeń jest cechą odziedziczoną po rodzicach i wysoce specyficzną. Analizując 22 takie miejsca, można uzyskać wzór, który jest charakterystyczny dla badanego zwierzęcia i unikatowy. Dlatego o profilach DNA mówi się, że to swoiste “odciski palca”, a w przypadku zwierząt… “odciski łapy”.

Jakie zastosowanie mają profile DNA w praktyce? Dlaczego wykonuje się to badanie?

Badanie profilu DNA ma dwojakie zastosowanie. Pierwszą jego funkcją jest uzyskanie dowodu identyfikacyjnego, który jest stały i nieusuwalny przez całe życie psa. W przypadku zagubienia, czy kradzieży psa (również w przypadkach, w których dochodzi do uszkodzenia, celowego przerejestrowania czy wręcz usunięcia czipu), profile DNA są jedynym niezbywalnym dokumentem, który potwierdza identyfikację osobnika. Są też jedyną podstawą do potwierdzenia pochodzenia psa po rodzicielskiej parze podawanej przez hodowcę. Ta druga funkcja jest niezwykle istotnym zagadnieniem w kontekście hodowli psów rasowych, zarówno dla hodowców, jak i późniejszych opiekunów szczeniąt. To też świetne narzędzie doboru pary hodowlanej i budowania drzewa genealogicznego hodowli.

Karolina Baranowicz – specjalistka medycznej i weterynaryjnej diagnostyki laboratoryjnej w dziedzinie chorób zakaźnych, genetycznych i nowotworowych. Managerka Laboratorium Genetyki Zwierząt GeneVet

Rozmawiał Robert Wyrostkeiwicz – napsitemat.com.pl

Wywiad ukazał się w najnowszym marcowym magazynie „Na Psi Temat”

Fot. GeneVet.pl

Robert Wyrostkiewicz

Zobacz także